Tentoonstelling Encyclopedieën van Geert Mommersteeg bij walgenbach art & books, nov-dec 2022

Openingswoordje door Paul Bogaers, zondag 13 november 2022

Geachte aanwezigen!

Welkom op de opening van de tentoonstelling Encyclopedieën van Geert Mommersteeg.

U bent vanmiddag getuige van een tamelijk bijzondere en zeldzame gebeurtenis, namelijk de coming out van een kunstenaar in diens 67^ste levensjaar.

Geert Mommersteeg is antropoloog, inmiddels in ruste, maar zijn hele leven is hij al geïnteresseerd in kunst. Hij bezocht altijd al tentoonstellingen, keek naar kunst, verzamelde kunst, verkeerde met kunstenaars, en vond zelfs een kunstenaar als partner.

Langs die weg heb ik Geert trouwens ook leren kennen, als de partner van Nan,  maar in de loop van de jaren is er ook persoonlijk een band tussen ons gegroeid. En terwijl ik hem langzaam beter leerde kennen, werd het mij ook steeds meer duidelijk dat zijn interesse in kunst niet louter werd ingegeven door het feit dat hij een relatie had met een kunstenaar. Het zat bij hem diep binnenin.

En tóch is het mij en ik denk wel bijna iedereen uit dit gezelschap ontgaan dat er ook iets anders aan de hand was. Er bleek bij Geert iets te smeulen onder het oppervlak. Iets te kruipen in zijn bloed waar het niet gaan kon. Zijn belangstelling voor kunst bleek toch niet louter passief, er moest wel degelijk iets uit.

Jaren lang blijkt hij zich periodiek en stelselmatig afgezonderd te hebben om zich in het geheim over te geven aan zijn scheppende neigingen. Afgezonderd in het bijna spreekwoordelijke zolderkamertje, waar de ongerepte en nog onontdekte kunstenaar zijn geheime oeuvre bij elkaar schildert – achteraf is het een wonder dat niemand zó lang iets vermoedde van de overrompelende waarheid. Maar ja, achteraf valt alles pas op zijn plaats, dat is altijd zo. Dat kamertje was gewoon zijn studeerkamer, en bovendien de plek waar hij ook zijn verzameling van naturalia beheert, dus wekte het bij niemand ooit argwaan dat hij zich daar van tijd tot tijd terugtrok. Zelfs Nan vermoedde niets.

Hoe nu precies de aap uit de mouw is gekomen, hoe Geert uit de kast is gekomen, dat weet ik niet precies. Ik weet alleen dat ik een half jaar geleden bij Kunstinstituut Melly Hans, onze gastheer hier, ontmoette, die mij in vertrouwen vertelde dat hij een tentoonstelling ging maken met werk van Geert Mommersteeg. Ik viel van mijn stoel. Ik wist het niet – maar zo bleek, niemand wist van het geheime beeldende werk van Geert Mommersteeg.

Wat Hans mij erover vertelde prikkelde mijn nieuwsgierigheid zó dat ik een afspraak met Geert heb proberen te maken. Dat ging op zich vlot want Geert is genereus en gastvrij. Ik was nog nooit in zijn Utrechtse woning geweest, maar – ik wilde dat werk wel eens zien..! Dat had echter nog wel wat voeten in aarde. Ik werd eerst opgehouden op de benedenverdieping, terwijl ik uit Hans’ beschrijving al wist dat ik tot de zolder moest zien door te dringen. Geduldig dronk ik een koffie, en daarna nog een. Toen gingen we naar boven, en even later kwam ik zowaar op het zolderdomein terecht. Hier zou het dus allemaal plaatsvinden, dit was Geert zijn Geheime Atelier… Maar geen spoor van werkzaamheden, zelfs een werkplek kon ik niet aantreffen. Ik wist uit de summiere beschrijving van Hans dat het zou moeten gaan om collages en ook schilderingen, en die zouden toch ergens gemaakt moeten worden, en er zou ook materialen en gereedschappen aanwezig moeten zijn. Maar ik kon in die hele ruimte niets vinden dat op scheppende arbeid zou kunnen wijzen.
Geert liet mij eerst zijn kunstcollectie zien, daarna uitgebreid zijn rariteitenkabinet met daarin een keur van zelf gevonden en verzamelde naturalia, zorgvuldig geordend gerubriceerd en gepresenteerd. Dat was al interessant genoeg, en ook zeer herkenbaar voor mij, want ik ben, net als Geert, ook zo’n verzamelaar. En toen gingen we weer naar beneden…

Ik moest nu echt gaan aandringen, anders stond ik straks, mijn nieuwsgierigheid onbevredigd, weer buiten. En inderdaad, na dat aandringen kwamen schoorvoetend de eerste werken op tafel. Eerst een serie collages waarvoor omslagen van het tijdschrift National Geographic als bronnenmateriaal hadden gediend, een serie die hier overigens niet te zien is. Vervolgens een hele uitgebreide reeks uit de ééndelige encyclopedie Alles wat U weten wil, een uitgave die ikzelf ook in mijn bezit heb. Ik was destijds gevallen op de prachtige titel die in groene letters op het natuurlinnen omslag prijkte. Alles wat U weten wil. Stel je voor: alles wat je weten wil, in één compact boekje..! Ikzelf had het binnenwerk eruit verwijderd en er een blanco dummy voor in de plaats gemonteerd, waarin ik contactdrukken van mijn foto’s kon onderbrengen. Maar Geert was juist gevallen voor de afbeeldingspagina’s in het boek, die hij als basis kon nemen voor heel precieze overschilderingen met geometrische figuren. Een soortgelijke serie, de pagina’s in dit geval afkomstig uit de Grote Winkler Prins encyclopedie, vormt in deze tentoonstelling fysiek gezien het grootste onderdeel. Vervolgens toonde hij mij enkele series met stapelingen, waarvan er hier twee te zien zijn: één met voorwerpen die gestapeld staan op de kast waarin ze zouden kunnen zijn opgeborgen, en een wondermooie serie met dieren die met zijn zessen bovenop elkaar zitten. De dieren zijn minutieus uitgeknipt en opgeplakt, maar ze zijn ook zó geordend dat ze ook in het echt op die manier de afgebeelde balanceeract zouden kunnen volbrengen.

Dit kenmerkt wel in het algemeen het werk van Geert Mommersteeg: de ongelooflijke precisie en zorgvuldigheid waarmee alle beelden zijn geconcipieerd en ook uitgevoerd. Bij Geert moet alles om te beginnen recht hangen, waterpas-recht, maar dat is ook echt maar het begin. Verbaast u zich maar eens over de perfectie waarmee de cirkels en ellipsen zijn geschilderd op de encyclopediepagina’s, en de bijna griezelig nauwkeurige wijze waarop de dieren in de andere genoemde serie zijn uitgeknipt en opgeplakt. Velen van ons zouden dat waarschijnlijk niet zo voor elkaar kunnen krijgen. Maar deze perfectie dient ook een doel, zij vormt een noodzakelijk onderdeel van de taak die Geert op zich heeft genomen in zijn werk. Het concept van iedere serie is namelijk zo precies dat de uitvoering daar niet bij achter kan blijven.

Het is tekenend voor Geert dat hij ook de omschrijving van de werken, de herkomst van de gebruikte afbeeldingen en zelfs de papiersoort waarop de collages zijn geplakt, nauwkeurig aangeeft. Alles doet ertoe in dit encyclopedische universum. Het is het universum van een verzamelaar, en aan het verzamelen ligt, zoals u weet, rubriceren en ordenen ten grondslag.

Ik kon aan het eind van de middag tevreden, mijn nieuwsgierigheid bevredigd, weer vertrekken. Maar ik wilde toch nog één ding weten: hoe kon het dat ik niets van een werktafel, een voorraad plaatjes, montagematerialen – om nog maar te zwijgen van rondslingerende probeersels of mislukte plaksels – had gezien in de ruimte die toch het atelier van een kunstenaar moest zijn..? Welnu, Geert bleek al zijn werken te maken aan een héél klein tafeltje, eigenlijk meer een plankje, dat na elke gedane arbeid weer helemaal werd opgeruimd en opgeborgen. Zó geheim, zó verborgen, zó bescheiden heeft Geert tot dusver gewerkt aan zijn werken dat het lange tijd niet eens de bedoeling was dat deze zijn zolderkamertje ooit zouden verlaten. Het is aan Hans Walgenbach te danken dat dit toch kon gebeuren.

Mijn oprechte wens is dat dit werk vanaf nu, vanaf deze middag, bij de officiële coming out van Geert Mommersteeg als beeldend kunstenaar, zijn plaats in de buitenwereld mag innemen die het toekomt. En Geert zelf wens ik nog vele nieuwe exploraties in tal van verschillende universa toe, die hopelijk weer tot weer nieuwe encyclopedische series zullen leiden.

Hierbij verklaar ik deze presentatie voor geopend!